فرمت های تصویری
بررسی انواع فرمت های تصویری :
AVI ، MKV و MP4 چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
آیا تا به حال دلیل وجود انواع فرمت های تصویری (Container) برایتان سوال شده است؟ مگر امکان توافق بر سر یک فرمت و استفاده همیشگی از آن در همه جا وجود ندارد؟ برای فایل‌های ویدیویی، پسوندهای زیادی وجود دارند.
اگرچه برخی از آنها منسوخ شده و دیگر کاربردی ندارند، اما هنوز تعداد قابل توجهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. شرایطی را در نظر بگیرید که یک فایل ویدیویی تنها در یک فرمت موجود است، آن هم فرمتی که توسط دستگاه شما پشتیبانی نمی‌شود!
به عنوان نمونه ممکن است یک فایل ویدیویی را با فرمت MOV دریافت کرده و مشاهده کنید تلویزیون هوشمند قدیمی شما از آن پشتیبانی نمی‌کند. در این زمان مجبورید تا به جای تماشای ویدیو در تلویزیون عریض و بزرگ خود، به تماشای آن در لپ تاپ کوچکتان رضایت دهید.
این تنها مثال کوچکی از زمان‌هایی است که همه ما برای پخش یک فایل ویدیویی به مشکل برخورد کرده‌ایم.
درک انواع فرمت های تصویری و کدک‌ها
فایل‌های چندرسانه‌ای از دو بخش ظرف و کدک تشکیل شده‌اند. تفاوت بین این دو، همان چیزی است که بیشتر کاربران را سردرگم می‌کند، اما وقتی فرق میانشان را متوجه شوید، دلیل ارجحیت برخی از انواع فرمت های تصویری و کدک‌ها به بقیه را درک خواهید کرد.
وقتی یک فایل ویدیویی را به همراه یک پسوند مشاهده می‌کنید، در واقع در حال مشاهده نوع ظرف آن هستید. نوع ظرف مشخص می‌کند چه نوع دیتایی باید در فایل نگهداری شده و همچنین این دیتا چگونه در درون فایل مرتب شود.
به عنوان مثال، ممکن است یک فرمت ظرف، فقط برای یک ترک ویدیویی، یک ترک صوتی و یک زیرنویس فضا داشته باشد. نکته اینجاست که نوع ظرف، به طور حتم نحوه کد شدن دیتا را مشتخص نمی‌کند. اما منظور از کد شدن در اینجا چیست؟
یک فیلم خام، حجم بسیار بسیار زیادی دارد و ممکن است یک ترک یک دقیقه‌ای، بسته به رزولوشن و نرخ فریمی آن، تا چندین گیگابایت فضا اشغال کند. به همین دلیل ترک‌های ویدیویی می‌بایست پیش از رایت شدن بر روی سی دی و یا قرارگیری در اینترنت به منظور دانلود، تا رسیدن به یک حجم معقول فشرده شوند. متدهای فشرده‌سازی زیادی وجود داشته و هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. وقتی درباره کدک ویدیو صحبت می‌کنیم، موضوع اصلی بحث درست تفاوت میان روش‌های فشرده‌سازی است. نکته مهم اینجاست که فایل‌های ظرف می‌توانند چندین کدک را پشتیبانی کنند.
همینجاست که مشکلات پخش به خاطر وجود انواع فرمت های تصویری و کدک‌ها ظهور می‌کنند. حتی اگر دستگاه شما نحوه خواندن فرمت ظرف ویدیوی MP4 را بداند، بعید نیست تا از نحوه رمزگشایی ترک ویدیویی درون این فایل MP4 اطلاعی نداشته باشد. این ترک ممکن است به صورت Xvid ،x264 و یا x265 رمز شده باشد. یک مشکل متداول دیگر، عدم توانایی دستگاه برای خواندن ترک صوتی است که ممکن است به وسیله یکی از بی‌شمار متدهای فشرده‌سازی رمز شده باشد.
یک کدک وظیفه فشرده‌سازی و یا برعکس آن یعنی بازگرداندن به حالت اولیه (Decode) را انجام می‌دهد. یک کدک بر اساس قانون خاصی فایل ویدیویی شما را تفسیر کرده و آماده پخش برروی صفحه نمایشگر می‌کند.
بر روی کامپیوترهای شخصی و در واقع در سیستم‌عامل خود، معمولا تعدادی از کدک‌ها را به طور پیش فرض دارید. اگر به کدک‌های بیشتری نیاز داشته باشید می‌توانید آنها را جداگانه دانلود و نصب کنید یا اینکه از نرم افزارهای پخش مثل VLC و یا K-Lite Codec Pack استفاده کنید.
ظرف‌های ویدیویی متداول
اگرچه از زمان وجود سیستم‌های کامپیوتری انواع فرمت های تصویری معرفی شده و برخی از آنها هنوز وجود دارند، اما تعداد انگشت شماری به صورت روزمره و متداول استفاده می‌شوند. وقتی یک فایل را از اینترنت دانلود می‌کنید، به احتمال ۹۹ درصد نوع ظرف آن یکی از سه مورد زیر است.
(AVI (Audio Video Interlaced : این ظرف برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ توسط مایکروسافت معرفی شد. ویدیوهای با پسوند AVI را باید محبوب‌ترین فایل‌های چندرسانه‌ای در کل دهه ۹۰ و همچنین ابتدای دهه ۲۰۰۰ دانست.
این ظرف تنها قادر به جای دادن ترک‌های ویدیویی و صوتی بوده و حتی قادر است تا چندین ترک را در خود جای دهد، اما ویژگی دوم آن کمتر استفاده می‌شود. قابلیت خواندن فایل‌های با پسوند AVI تقریبا جهانی است، اما برخی از محدودیت‌های آن در پشتیبانی از روش‌های فشرده‌سازی، کار با AVI را کمی مشکل می‌کند.
(MKV (Matroska Video Container : برای اولین بار در سال ۲۰۰۲ شاهد این فرمت بودیم. فرمت Matroska علاوه بر رایگان بودن، یک استاندارد متن باز نیز محسوب می‌شود و به همین دلیل با گذر زمان به روز باقی مانده است. MKV تقریبا تمامی کدک‌های ویدیویی و صوتی را در خود جای می‌دهد، علاوه بر اینکه از چندین زیرنویس نیز پشتیبانی می‌کند.
پشتیبانی از منوهای DVD و دسته‌بندی ویدیوها را باید از دیگر امکانات MKV عنوان کرد که آن را به انعطاف‌پذیرترین فرمت کنونی تبدیل کرده‌اند. به عنوان نمونه، یک DVD را در نظر بگیرید که شامل چند ویدیو است و دسترسی به تمامی آنها از طریق یک منوی شکیل ممکن شده است. اگرچه محبوبیت این فرمت ظرف در حال افزایش است، اما هنوز به صورت جهانی پشتیبانی نمی‌شود.
MP4 (MPEG-4 Version 2) : این فرمت ظرف برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ معرفی و دو سال بعد مجددا بازنویسی شد. نزدیک‌ترین ظرف به MP4 را باید QuickTime دانست، چرا که هر دو از فرمت MPEG-4 استفاده می‌کنند.
به هر حال MP4 خیلی سریع جای QuickTime را گرفت و با سرعت زیادی با گذر زمان پیشرفت کرد. اگرچه این ظرف از کدک‌های ویدیویی و صوتی بسیار زیادی پشتیبانی می‌کند، اما اغلب شاهد استفاده از کدک‌های ویدیویی H.263 و H.264 و همچنین کدک صوتی AAC در آن هستیم. پشتیبانی از زیرنویس را باید دیگر قابلیت MP4 دانست.
انواع کدک‌های ویدیویی
هنوز کل دنیا درباره استفاده از یک متد رمزنگاری و فشرده‌سازی به توافق نرسیده و استاندارد مشخصی در این باره وجود ندارد، اما خبر خوب اینجاست که اغلب ویدیوها یکی از چهار کدک ذکر شده در زیر را استفاده می‌کنند. خبر خوب دیگر، پشتیبانی از این چهار کدک توسط اغلب دستگاه‌ها و نرم افزارهای پخش‌کننده است.
WMV (Windows Media Video) : کدک WMV برای اولین بار در سال ۱۹۹۹ و به عنوان کدک اختصاصی مایکروسافت معرفی شد تا در فرمت ظرف اختصاصی همین شرکت یعنی ASF مورد استفاده قرار بگیرد. فایل با پسوند WMV، در واقع یک ظرف ASF دارای یک ترک ویدیویی WMV است، اما ترک‌های ویدیویی WMV همچنین قابل ذخیره‌سازی در ظرف‌های AVI و MKV نیز هستند.
اغلب دستگاه‌های مایکروسافت هنوز از این فرمت پشتیبانی می‌کنند، هر چند با گذر زمان شاهد کاهش محبوبیت آن هستیم.
Xvid (H.263/MPEG-4 Part 2) : این کدک برای اولین بار در سال ۲۰۰۱ به عنوان یک استاندارد متن باز و رقیب جدی کدک DivX معرفی شد و در مدت زمانی کم، به محبوبیتی باورنکردنی رسید.
با استفاده از Xvid می‌توان حجم فیلم‌های DVD را تا رسیدن به حجم CD کاهش داد، بدون اینکه کیفیت، کاهش قابل توجهی پیدا کند. پشتیبانی از Xvid توسط بسیاری از پخش‌کننده‌ها، مزیت دیگر این کدک است.
x264 (H.264/MPEG-4 AVC) : این کدک برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ معرفی شد. H.264 را باید شناخته شده‌ترین استاندارد رمزنگاری در ویدیوهای Blu-ray و همچنین محبوب‌ترین استاندارد رمزنگاری در سیستم‌های پخش آنلاین دانست.
در مورد محبوبیت و کاربرد این کدک، کافی است بدانید سرویس‌های پخش آنلاینی همچون YouTube و Vimeo از H.264 استفاده می‌کنند. x264 در واقع یک پیاده‌سازی منبع باز برای این کدک است که به ازای ارائه کیفیت بالا، حجم معقولی را اشغال می‌کند.
x265 (H.265/MPEG-H HEVC) : در بین انواع فرمت‌ها و کدک‌های تصویری ، H.265 را باید جدیدترین دانست که برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ به عنوان کدک بهبود یافته H.264 معرفی شد. در H.265، شاهد افزایش فشرده‌سازی به میزان دو برابر هستیم، در حالی که کیفیت آن همچنان همانند H.264 باقی مانده است.
پشتیبانی از رزولوشن‌های بالا تا ۸K را باید برتری محض این کدک دانست. در واقع H.265، بهترین کدک عرضه شده تا امروز است، چرا که از بالاترین رزولوشن‌ها پشتیبانی کرده و از طرفی دیگر، فشرده‌سازی فوق‌العاده زیادی دارد.
x265 پیاده‌سازی منبع باز این کدک است. از آنجایی که برخلاف بسیاری از انواع فرمت های تصویری و کدک‌ها، تنها ۴ سال از زمان معرفی H.265 می‌گذرد، تعداد زیادی از دستگاه‌ها و پخش‌کننده‌ها از آن پشتیبانی نمی‌کنند.
بر اساس کدک انتخاب شده، تعادل متفاوتی میان کیفیت ویدیو و همچنین سایز فایل برقرار می‌شود. به همین دلیل است که فردی می‌تواند یک فیلم Blu-ray با رزولوشن ۱۰۸۰p را با اندازه کمتر از دو گیگابایت ایجاد کند، در حالی که ممکن است حجم نهایی فیلم مشابه فردی دیگر، با وجود استفاده از رزولوشن پایین‌تر در حد ۷۲۰p، بیش از پنج گیگابایت باشد! کیفیت بالاتر ویدیوهای Vimeo در مقایسه با Youtube با وجود استفاده از رزولوشن‌های برابر، توجیح یکسانی دارد. روش کدبندی ویدیو و فشرده‌سازی آن فوق‌العاده مهم است.
کدام یک از انواع فرمت های تصویری بهتر است؟
در دو شرایط، محبورید تا انواع فرمت های تصویری را سبک و سنگین کنید :
شرایطی که در حال ایجاد یک فایل ویدیویی بوده و می‌بایست قابلیت پخش و همچنین مزایا و معایب انواع فرمت های تصویری و کدک‌ها را در نظر بگیرید. این موضوع که چند درصد از کاربران قادر به پخش یک کدک خاص هستند، اهمیت فوق‌العاده بالایی دارد. بعد از آن، باید به فکر افزایش کیفیت و از طرفی کاهش حجم باشید تا کاربران بیشتری آن را دانلود کرده (حجم کمتر) و بیشتر تحت تاثیر ویدیو قرار بگیرند (کیفیت بالاتر).
شرایطی که در حال دانلود یکی فایل بوده و بین انواع فرمت های تصویری به شما حق انتخاب داده شده است. ابتدا باید امکان پخش آن را در نظر گرفته و سپس تعادل میان حجم و کیفیت را اولویت قرار دهید. کیفیت بالا به ازای اشغال چند گیگابایت فضا، بی‌فایده است.
برای ظرف، MP4 را انتخاب کنید تا خیالتان از بابت امکان پخش و پشتیبانی جهانی آن راحت باشد. از طرفی دیگر، محبوبیت فوق‌العاده بالای MKV به دلیل ارائه امکانات بیشتر و همچنین انعطاف‌پذیری بالا غیر قابل انکار است. باید رفته رفته به فکر مهاجرت از MP4 به MKV باشید.
برای کدک ویدیو، بهترین پیشنهاد H.264 است، چرا که پشتیبانی گسترده‌ای داشته و تعادل بسیار قابل قبولی بین کیفیت و حجم برقرار می‌کند. از آنجایی که در آینده نه چندان دور رزولوشن‌های ۴K و حتی ۸K به صورت متداول درخواهند آمد، باید در آن زمان به فکر مهاجرت از H.264 به H.265 باشید.
منبع: makeuseof
